Osobom, które pragną zacząć inwestowanie swoich oszczędności, bardzo często poleca się obligacje skarbowe jako sprawdzony i bezpieczny sposób ulokowania kapitału. Jak ze wszystkim, trzeba jednak wziąć pod uwagę wady i zalety tego rozwiązania. Trzeba też znać odpowiedź na pytanie, co to jest obligacja skarbowa, a także wiedzieć, jakie reguły funkcjonują w obrocie tym instrumentem finansowym.

Czym są obligacje skarbowe? Jakie są rodzaje obligacji skarbowych?

Najpierw wypada zająć się wspomnianym na początku pytaniem: obligacje skarbowe – co to jest? Mówiąc najprościej, obligacje skarbowe to jeden z rodzajów dłużnych papierów wartościowych. Obligacje są emitowane w seriach. Są podzielone na równe jednostki. W przeciwieństwie do akcji nie dają takich korzyści jak współwłasność czy dywidenda. Emitent oferuje na rynku obligacje o ustalonej wartości, zobowiązując się w zamian do wypełnienia określonego świadczenia na rzecz inwestora, czyli obligatariusza. Staje się tym samym jego dłużnikiem.

Emisję obligacji mogą przeprowadzać różne podmioty, dlatego wyróżniamy obligacje skarbowe, obligacje komunalne i obligacje podmiotów prawnych. Może to być na przykład firma, spółka, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa, gmina lub powiat. W przypadku obligacji skarbowych emitentem jest Skarb Państwa, który dzięki obligacjom pożycza pieniądze. To zaś pozwala finansować deficyt budżetowy.

Warto tu podkreślić, że tego rodzaju papiery dłużne to inwestycja długoterminowa. Co do zasady tak zwana zapadalność obligacji skarbowych, a więc termin po którym emitent zobowiązuje się je wykupić, jest dłuższa niż rok. Istnieją też papiery dłużne o podobnym charakterze, ale z okresem zapadalności poniżej jednego roku. Znane są one jednak pod inną nazwą – jako bony skarbowe.

Obligacje można nabyć na dwa sposoby. Pierwszy to bezpośrednio u źródła, za pośrednictwem agenta banku lub maklera na Giełdzie Papierów Wartościowych. Drugim sposobem jest zakup na rynku wtórnym, którym w Polsce jest rynek Catalyst. Pierwszy sposób gwarantuje najwyższe bezpieczeństwo lokaty, obligacja jest zawsze warta 100 zł, 100 euro lub wielokrotność tych kwot (aczkolwiek istnieje też opcja zamiany obligacji). W drugim przypadku pojawiają się ryzyka związane z ceną zakupu na rynku.

Minister Finansów, a więc Skarb Państwa, regularnie oferuje kilka różnych rodzajów obligacji różniących się sposobem naliczania odsetek. Istnieje też podział na obligacje detaliczne, przeznaczone dla osób fizycznych, a także obligacje hurtowe, które są skierowane zarówno do osób fizycznych, jak i do osób prawnych i organizacji bez osobowości prawnej – takich jak instytucje finansowe. Jakie rodzaje obligacji skarbowych można zatem kupić?

Obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu

Najbardziej podstawowy rodzaj obligacji to obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu. W tym wypadku nie można liczyć na wysoki zwrot z inwestycji, zwłaszcza jeśli tego rodzaju papiery dłużne są wystawiane na krótszy okres.

Obligacje skarbowe o zmiennym oprocentowaniu

Kolejny rodzaj obligacji to obligacje skarbowe o zmiennym oprocentowaniu. W tym wypadku termin wykupu jest zdecydowanie dłuższy niż w przypadku obligacji ze stałym oprocentowaniem. Zasadniczo im dłuższa jest ich zapadalność, tym większy zysk. Wyróżnić tu możemy obligacje TOZ, COI i EDO. Pod tymi nazwami kryją się obligacje skarbowe o zmiennej stopie procentowej (TOZ), czteroletnie oszczędnościowe obligacje skarbowe (COI) oraz emerytalne dziesięcioletnie oszczędnościowe obligacje skarbowe (EDO).

Obligacje 500 plus – szczególny rodzaj obligacji skarbowych

Dość popularne są także specjalne obligacje skarbowe na sześć (ROS) lub dwanaście lat (ROD). Ich wyjątkowość wynika z dostępności. Ten rodzaj obligacji jest bowiem przeznaczony dla tych osób, które korzystają z programu 500+. W ich przypadku odsetki w pierwszym roku oszczędzania są naliczane na podstawie stałego oprocentowania. W kolejnych latach obligacje indeksowane są w odniesieniu do inflacji. Co więcej, po każdym roku następuje kapitalizacja, czyli do wartości nominalnej obligacji zostaje doliczona kwota odsetek. Pewnym ograniczeniem jest tu jednak kwota wpłat. Nie może ona przekraczać wartości otrzymywanej w ramach świadczenia od państwa.

Zalety obligacji skarbowych – czemu warto w nie zainwestować?

Co skłania do inwestowania w obligacje skarbowe? Opinie wielu ekonomistów i posiadaczy tego rodzaju papierów dłużnych zgodnie wskazują na bezpieczeństwo. I faktycznie jest tak, że ryzyko utraty kapitału zainwestowanego w obligacje skarbowe jest niskie. Gwarantem wypłat jest tu bowiem państwo.

Przykład Argentyny z 2001 roku pokazuje jednak, że w razie bankructwa kraju może się zdarzyć, że obligacje zostaną umorzone, a więc obligatariusze tracą pieniądze. Takie działanie podkopuje zaufanie do państwa, narusza jego wizerunek i wiarygodność, co ma też przełożenie na jego sytuację ekonomiczną i polityczną. Wywołuje to też społeczne niezadowolenie. Dlatego sytuacja Argentyny to raczej wyjątek, a państwa co do zasady honorują swoje zobowiązania. Ponadto, należy podkreślić, że inne papiery dłużne są o wiele bardziej ryzykowne, a mimo to ludzie w nie inwestują. Warto więc być świadomym tego, że na obligacjach skarbowych też można stracić ze względu np. na niewypłacalność emitenta, pamiętając zarazem, że jest to niezwykle mało prawdopodobne.

Zaletą obligacji jest także ich różnorodność. Można je traktować jako narzędzie inwestycji krótko-, średnio i długoterminowych. Jest też stosunkowo proste, łatwe w obsłudze i zrozumiałe dla przeciętnego obywatela. Co więcej, nie ma problemów z jego dostępnością. Jest też opcja na to, aby odsprzedać obligacje skarbowe na rynku wtórnym, kiedy pojawia się potrzeba uzyskania “szybkiej” gotówki. Również państwo co jakiś czas decyduje się na przedterminowy wykup obligacji. Warto podkreślić istnienie obligacji indeksowanych inflacją, co pozwala uchronić się przed skutkami tego zjawiska i wypracować realne zyski z inwestycji.

Wady obligacji skarbowych – kiedy unikać tej formy inwestowania?

Wspomniany wyżej problem inflacji to tylko jeden z potencjalnych minusów obligacji skarbowych. Nie są one idealnym instrumentem finansowym i mają też swoje wady. Opinie ekspertów w tym względzie wskazują przede wszystkim na niskiej oprocentowanie. Oznacza to zazwyczaj bardzo niski zysk. Właśnie dlatego obligacje są w tak dużym stopniu narażone na wpływ inflacji i to tym bardziej, że istnieje tzw. podatek Belki. Korzyści z odsetek są pomniejszane o podatek od zysków kapitałowych. Minusem jest także to, iż zakup obligacji oznacza “zamrożenie” kapitału na długi okres, zwłaszcza jeśli inwestor liczy na większe zyski. Istnieją też pewne ograniczenia i wymogi, jeśli chodzi o transakcje na obligacjach i ich wcześniejszy wykup (nie ma na przykład możliwości pozostawienia sobie części obligacji z danego terminu przy ich przedterminowym wykupie).

O tym, czy opłaca się inwestować w obligacje skarbowe – opinie są podzielone

Lokowanie kapitału w obligacje skarbowe może wydawać się atrakcyjnym sposobem inwestowania, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę opinie przeciętnych obywateli. Doświadczony ekonomista wie jednak, że tego rodzaju inwestycje nie gwarantują wysokiego zwrotu, a czasem mogą nawet generować straty, zwłaszcza w kontekście inflacji. Dlatego najbardziej opłacalne są obligacje, które uwzględniają ten wskaźnik gospodarczy. Trzeba jednak liczyć się w ich przypadku z  pewną niepewnością co do zysków, gdyż inflacja ma zmienny charakter, a także z długoterminowym charakterem inwestycji. Czy obligacje skarbowe są zatem opłacalne? To zależy od ich rodzaju, oprocentowania, warunków gospodarczych. Z pewnością są jednym z najbezpieczniejszych sposobów na pomnażanie kapitału, a w obecnej sytuacji są bardziej opłacalne niż lokaty oszczędnościowe. Obligacje skarbowe warto zatem brać pod uwagę, ale trzeba pamiętać o tym, że jak każdy instrument finansowy mają one swoje wady i zalety.